Sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm gây dịch do virus Dengue gây nên. Virus truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi đốt. Muỗi Aedes aegypti là côn trùng trung gian truyền bệnh chủ yếu. Bệnh sốt xuất huyết xảy ra quanh năm, nhưng thường gia tăng vào các tháng mùa mưa.
BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT CÓ NHỮNG BIỂU HIỆN NHƯ THẾ NÀO?
- Sốt cao đột ngột, liên tục kéo dài từ 2-7 ngày.
- Đau đầu, nhức mỏi toàn thân, chán ăn, buồn nôn.
- Da sung huyết, phát ban, xuất huyết: Chấm xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng, chảy máu cam, xuất huyết ở kết mạc mắt, xuất huyết nội tạng…
- Sốc giảm thể tích…
Căn cứ theo mức độ nặng nhẹ, có thể chia sốt xuất huyết Dengue làm 4 độ:
- Độ I: Sốt đột ngột, kéo dài từ 2-7 ngày; nghiệm pháp dây thắt dương tính.
- Độ II: Triệu chứng như độ I, kèm theo xuất huyết tự nhiên dưới da hoặc niêm mạc.
- Độ III: Có dấu hiệu suy tuần hoàn, mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹt, hạ huyết áp; kèm theo các triệu chứng như da lạnh, ẩm, bứt rứt hoặc vật vã li bì.
- Độ IV: Sốc nặng, mạch nhỏ khó bắt, huyết áp không đo được (HA = 0).
Trong quá trình diễn biến của bệnh, người bệnh có thể chuyển từ độ nhẹ sang độ nặng. Đặc biệt nguy hiểm khi có xuất huyết, thoát huyết tương, sốc giảm thể tích và rối loạn đông máu, nếu không được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời dễ dẫn đến tử vong.
NGUY CƠ DIỄN BIẾN NẶNG CỦA BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT?
Trong theo dõi, chăm sóc người bệnh sốt xuất huyết Dengue, quan trọng là phát hiện ra những dấu hiệu nặng của bệnh để can thiệp, xử trí kịp thời.
Bệnh sốt xuất huyết Dengue thường diễn biến qua các giai đoạn như sau:
sốt xuất huyết Dengue thường diễn biến qua các giai đoạn như sau:
Giai đoạn sốt
- Sốt cao đột ngột, liên tục kéo dài từ 2-7 ngày (nguy cơ co giật).
- Chấm xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng, máu cam (nguy cơ xuất huyết).
- Chán ăn, buồn nôn (Nguy cơ hạ đường huyết, calci máu, thiếu dịch…).
- Da sung huyết, phát ban.
- Nhức đầu, hai hố mắt; đau cơ, khớp (dẫn đến tâm lý mệt mỏi, lo lắng).
- Xét nghiệm: Nghiệm pháp dây thắt dương tính, Hematocrit bình thường; Số lượng tiểu cầu bình thường hoặc hơi giảm, Bạch cầu thường giảm.
Giai đoạn nguy hiểm
Thường vào ngày thứ 3-7, nhiệt độ bắt đầu giảm xuống còn 37,5 – 380C, tăng tính thấm thành mạch xuất hiện đồng thời với tăng haematocrit, thoát huyết tương.
Ở giai đoạn này, nguy cơ biến chứng nguy hiểm nhất: Sốc và xuất huyết nặng, đặc biệt là xuất huyết não, xuất huyết tiêu hoá, không xử trí kịp thời sẽ dẫn đến suy đa phủ tạng và tử vong.
Các dấu hiệu cảnh báo sốt xuất huyết nặng: Đau bụng hoặc tăng cảm giác đau, nôn liên tục, ứ dịch trên lâm sàng, xuất huyết niêm mạc: Chảy máu mũi, lợi, kết mạc, tiểu ra máu…; Ý thức u ám, kích thích; Gan to > 2 cm dưới bờ sườn; Tăng hematocrit cùng với giảm nhanh số lượng tiểu cầu.
Dấu hiện tiền sốc: Vật vã, lừ đừ, li bì, đau vùng gan, da sung huyết, chi mát, mạch nhanh nhưng huyết áp vẫn trong giới hạn bình thường, xuất huyết niêm mạc, tiểu ít. Xét nghiệm Hematocrit tăng cao, tiểu cầu giảm nhanh chóng.
Hội chứng sốc Dengue: Da ở các chi lạnh, ẩm; Mạch nhanh, nhỏ; Huyết áp hạ hoặc kẹt; Tiểu ít; Hematocrit tăng, tiểu cầu giảm.
Nguy cơ liên quan đến điều trị:
- Suy gan: Do dùng Paracetamol quá nhiều
- Sốc: Truyền thừa dịch.
- Dị ứng, sốc phản vệ do truyền chế phẩm máu, do truyền dung dịch keo hoặc do dùng thuốc
- Thừa dịch (Nguy cơ phù phổi).
- Rối loạn điện giải
Giai đoạn phục hồi
Sau giai đoạn nguy hiểm 24 – 48 giờ, dịch được hấp thu dần vào lòng mạch trong vòng 48 – 72 giờ. Toàn trạng tốt lên, người bệnh thèm ăn, các triệu chứng tiêu hóa giảm xuống, huyết động ổn định và tiểu được. Phần lớn người bệnh hết sốt và không có biến chứng nặng và sẽ khỏi bệnh trong vòng vài ngày.
Trong giai đoạn này, thông thường người bệnh sẽ:
- Hạ thân nhiệt.
- Nhịp tim có thể chậm và có một số thay đổi trên điện tâm đồ.
- Những trường hợp có thoát huyết tương thì trong giai đoạn này sẽ tái hấp thu lại lòng mạch gây quá tải thể tích ® không được truyền dịch trong giai đoạn này.
KHI NÀO NGƯỜI BỆNH NÊN XÉT NGHIỆM SỐT XUẤT HUYẾT?
Sốt xuất huyết là một bệnh nhiễm virus gây ra triệu chứng đầu tiên là sốt, theo cảnh báo thời gian nguy hiểm nhất của bệnh là từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của bệnh, do đó bạn nên đi xét nghiệm sốt xuất huyết từ ngày thứ 3 của sốt.
Người bệnh cần làm các xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu để theo dõi số lượng tế bào máu thay đổi hàng ngày và các xét nghiệm chẩn đoán virus gồm xét nghiệm về kháng nguyên và kháng thể.
Người bệnh sốt xuất huyết cần nhập viện khi có các triệu chứng: vật vã, lờ đờ, li bì, không ăn uống được, đau bụng, nôn ói hoặc khi có các triệu chứng xuất huyết dưới da, xuất huyết niêm mạc… Người bệnh cũng cần nhập viện ngay nếu khi xét nghiệm nếu tiểu cầu thấp dưới 30 G/L.
CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT NHƯ THẾ NÀO?
– Hạ sốt: Uống paracetamol, lau mát bằng nước ấm…
– Khuyến khích trẻ ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu; tránh thức ăn, nước uống có màu đen, đỏ, nâu.
– Đến khám lại theo lời dặn của bác sĩ hoặc ngay khi có dấu hiệu bệnh tiến triển nặng.
– Chú ý: Không nên uống aspirin vì dễ gây xuất huyết. Không kiêng cữ ăn uống; không quấn trẻ bằng nhiều quần áo khi đang sốt cao.
– Phải đến bệnh viện cấp cứu ngay khi có các dấu hiệu bệnh tiến triển nặng (dấu hiệu nguy hiểm) như sau: Trẻ hết sốt nhưng bứt rứt, lừ đừ, tay chân lạnh, vã mồ hôi; Người bệnh nôn nhiều, đau bụng; Nôn ra máu, đi ngoài ra máu, chảy máu mũi, chảy máu chân răng.
NGƯỜI BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT NÊN ĂN UỐNG NHƯ THẾ NÀO?
Đặc điểm nhu cầu dinh dưỡng cho bệnh nhân sốt xuất huyết Dengue:
– Tăng quá trình dị hoá, tăng sử dụng năng lượng, mất các chất dinh dưỡng.
– Chán ăn, tiêu hoá chậm (xuất huyết tiêu hoá), không ăn bằng miệng được (biến chứng não).
– Cách ăn tuỳ thuộc diễn biến của bệnh.
Chế độ ăn:
– Protein: thường nhu cầu cao hơn bình thường, nên dùng Protein có giá trị sinh học cao: trứng, sữa, thịt, cá.
– Lipid và cacbohydrat: là nguồn cung cấp năng lượng chủ yếu, tăng tỉ lệ đường đơn, đôi (nước đường, nước trái cây) và lipid thực vật.
– Đủ nước, giàu sinh tố và muối khoáng: nước trái cây, rau quả, mật ong.
– Bữa ăn: Chia nhỏ làm nhiều bữa trong ngày (trẻ em: 6-8 bữa/ngày, người lớn 4- 6 bữa/ngày)
– Thực phẩm: Mềm, lỏng, nhiều nước, không màu như sữa, bột cháo mì, phở.
Sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue không biến chứng
– Hạn chế ăn kiêng, nên ăn thức ăn lỏng hoặc mềm.
– Chế độ ăn chủ yếu là sữa, nước đường, nước trái cây, tăng dần năng lượng bằng cháo thịt, súp, sữa chua, phở, cơm mềm có canh tuỳ theo nhu cầu ăn uống của NB.
– Tăng đường đơn giản: fructose, sarcarose như mật ong, trái cây, mía, nếu không có bệnh tiểu đường kèm theo.
– Khuyến khích trẻ ăn nhiều bằng những món ăn hấp dẫn hơn là ép ăn những gì trẻ không thích.
Sốt xuất huyết Dengue có sốc: Trong những ngày đầu nuôi bằng đường tĩnh mạch hoặc qua ống thông dạ dày.
Sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue có xuất huyết tiêu hoá: Nhịn ăn, nuôi bằng đường tĩnh mạch cho đến khi hết xuất huyết tiêu hoá.
Sốt Dengue và sốt xuất huyết Dengue có biến chứng não (Hôn mê): Nuôi ăn qua ống thông và phối hợp với đường tĩnh mạch. Chú ý cần thận trọng khi chỉ định đặt ống thông dạ dày và nếu thời gian hôn mê lâu (>7 ngày) thì phải nuôi dưỡng đủ nhu cầu theo lứa tuổi, khi bệnh nhân hồi tỉnh tập ăn bằng miệng.
Giai đoạn hồi phục: Tăng lượng, tăng đạm, ăn bù một bữa một ngày như tăng bữa phụ (chè, cháo, sữa chua, trái cây). Vẫn nên ăn thực phẩm mềm sau 3 ngày để phòng xuất huyết tiêu hoá.
– Bảo vệ tránh không bị muỗi đốt: ngủ màn ban ngày, không cho trẻ chơi ở những chỗ tối, đuổi muỗi (đốt nhang muỗi, xịt muỗi), mặc quần áo dài tay, dùng kem thoa chống muỗi.
– Diệt muỗi và loăng quăng:
– Phun thuốc diệt muỗi, dọn dẹp những chỗ muỗi thích đậu, nghỉ như dây treo, quần áo, chỗ tối.
– Diệt loăng quăng: Đậy nắp thùng chứa nước, súc rửa chum vại thường xuyên, dọn chỗ đọng nước trong và quanh nhà, thả cá bảy màu ăn loăng quăng.
