Trong cuộc sống cảm xúc đóng một vai trò rất quan trọng và người ta hay nhắc đến đó là “trí tuệ cảm xúc”. Có rất nhiều cảm xúc mà con người có thể trải nghiệm nhưng đôi khi có những cảm xúc không biết phải diễn đạt như thế nào. Với trẻ em lại càng rất khó để nói những gì mà trẻ cảm thấy vì nhiều lần trẻ không biết cách đặt tên cho cảm xúc mà trẻ đang trải qua. Vậy cha mẹ sẽ làm gì để giúp trẻ thể hiện cảm xúc của mình? Và sau đây là 5 gợi ý về cách dạy trẻ thể hiện cảm xúc.
- Dạy trẻ nhận biết các loại cảm xúc
Những cảm xúc cơ bản như vui, buồn, giận và sợ hãi cha mẹ có thể giúp trẻ ở lứa tuổi mầm non và tiếp đến là những cảm xúc phức tạp hơn như lo lắng, khó chịu, thất vọng,…
Có nhiều cách cha mẹ dạy trẻ nhận biết cảm xúc như cha mẹ có thể đọc truyện, đặt câu hỏi và thảo luận với trẻ về những cảm xúc mà nhân vật trải qua và giải thích nguyên nhân vì sao? Điều quan trọng là cảm xúc của trẻ về các nhân vật và có thể giải thích vì sao trẻ có những cảm nhận đó. Khi nói đến cảm xúc của người khác sẻ giúp cho trẻ dễ dàng đồng cảm, trẻ cảm nhận rằng người khác cũng có cảm xúc. Nếu trẻ biết rằng việc đánh cha/mẹ sẽ làm cho cha/mẹ đau và buồn thì trẻ ít có khả năng làm điều này hơn.
Và có thể dạy trẻ thể hiện cảm xúc qua bài hát hay thẻ hình vì ở độ tuổi này trẻ ghi nhận qua âm thanh, hình ảnh rất tốt.
- Tạo cơ hội để trẻ diễn đạt cảm xúc
Giúp trẻ sử dụng các từ cảm xúc trong vốn từ vựng hằng ngày của trẻ. Làm mẫu cách thể hiện cảm xúc bằng cách nắm bắt cơ hội để chia sẻ cảm xúc của cha/mẹ như “Ba buồn khi con xô ngã em xuống đất. Ba đoán em ấy rất là buồn.”
Chia sẻ, trao đổi những cảm nhận của trẻ về những cảm xúc trên các hoạt động hằng ngày từ gia đình đến trường học. Ví dụ: “Có vẻ như con đang buồn vì không có ai chơi với con?”, “ Có vẻ là hôm nay con rất vui/ rất là hạnh phúc”, “ Hình như con đang thất vọng khi chơi trò chơi này?”, “Hôm nay con cảm thấy thế nào?”
- Làm gương cho trẻ
Trẻ luôn dõi theo, quan sát những hành vi, cảm xúc của cha mẹ. Nếu trẻ thấy cha mẹ thể hiện cảm xúc tích cực, theo thời gian trẻ sẽ học theo cách của cha mẹ. Tuy nhiên trẻ thấy cha mẹ la hét, ném đồ đạc khi buồn bã, giận dữ,…rất có nhiều khả năng trẻ học theo chúng ta.
- Khen ngợi
Khi trẻ bày tỏ cảm xúc của mình thì cha mẹ khen ngợi trẻ. Vì lời khen ngợi này của cha mẹ là nguồn động viên, đồng cảm giúp trẻ có thể tự chủ thể hiện cảm xúc. Vì đôi khi người trưởng thành chưa thể làm được điều này. Ví dụ “Cha thích con nói với bạn, con giận bạn ấy khi bạn ấy ném đồ chơi của con.”
- Ứng phó cảm xúc
Khi trẻ đã thể hiện cảm xúc và việc ứng phó với những cảm xúc đó như thế nào? Cũng như những kỹ năng khác việc dạy kỹ năng thể hiện cảm xúc cũng vậy, quan trọng là cha mẹ chọn mô hình lành mạnh, tích cực để trẻ học tập. Nếu cha mẹ yêu cầu trẻ sử dụng lời nói của mình khi trẻ giận dữ nhưng trẻ chứng kiến cha mẹ ném đồ đạc thì lời nói của cha mẹ sẽ không hiệu quả nữa.
Có nhiều cách tích cực, lành mạnh để ứng phó với cảm xúc khó chịu: hít thở sâu hoặc khuyến khích trẻ đến phòng của trẻ hoặc nơi yên tĩnh nào đó khi trẻ tức giận, điều này sẽ giúp trẻ giảm đi sự khó chịu, căng thẳng trước khi trẻ khó kiểm soát cảm xúc của bản thân.
Hãy giúp trẻ, cùng đồng hành cùng trẻ đặc biệt là thanh thiếu niên, thể hiện sự tức giận đó thông qua tập thể dục, võ thuật, bơi lội,… Khi trẻ phạm sai lầm, hãy xem đó là cơ hội để dạy trẻ cách làm tốt hơn vào lần sau, những khoảng khắc ấy là cơ hội tìm ra những cách lành mạnh để ứng phó với cảm xúc của mình.